Person:
DENİZ YILMAZ, ÖZLEM

Profile Picture

Email Address

Birth Date

Research Projects

Organizational Units

OrgUnit Logo
Organizational Unit

Job Title

Last Name

DENİZ YILMAZ

First Name

ÖZLEM

Name

Filters

20231
Reset filters

Settings

Item Type: Publication ×

Search Results

Now showing 1 - 1 of 1
  • Thumbnail Image
    PublicationOpen Access
    Türkçede -dİ idi ~ -dİydİ biçim biriminin ayırıcı özellikleri üzerine
    (2023-06-01) DENİZ YILMAZ, ÖZLEM; TOKTAR S., DENİZ YILMAZ Ö.
    Bu yazının konusu, Türkçe dil bilgisi çalışmalarında genellikle “görülen geçmiş zamanın hikâyesi” biçiminde adlandırılan Türkiye Türkçesindeki -Dİ idi ~ -Dİydİ biçim birimidir. Eş zamanlı metodun kullanıldığı çalışmanın amacı; -Dİ idi ~ -Dİydİ şeklinin, Viktor Grigoryeviç Guzev tarafından geliştirilen şimdiki, geçmiş ve gelecek olmak üzere “üç kerterizli zaman” sistemindeki yerini belirlemek ve kiplik, dil bilgisel zaman ve görünüşlük (kılınış ve görünüş) açısından ayırıcı özelliklerini tespit ederek anlamını biçimlendirmektir. Literatürde -Dİ idi ~ -Dİydİ şekli ile “uzak geçmiş” bildirildiği fikri öne çıkar. Ancak bu çalışmanın bütüncesini oluşturan çağdaş Türkiye Türkçesi edebî eserlerinden alınan örneklerin de tanıkladığı üzere, şeklin, çok yakın bir geçmişten uzak geçmişe kadar çeşitli dil bilgisel zamanları ifade edebildiği görülür. Bu çalışmada, şeklin, sadece biçimsel olarak “geçmiş zaman kesiti kerterizi” ile ilgili olduğu, işlevsel bakımdan ise “şimdiki zaman kesiti kerterizi” alt sisteminin geçmiş zaman biçim birimlerinden biri olduğu fikri desteklenmektedir. -Dİ idi ~ -Dİydİ biçim birimi, “sınır sonrası görünüş/bitmişlik görünüşü” anlam birimciği ile işaretli -mİş idi ~ -mİştİ’den herhangi bir görünüş değil kılınış anlam birimciğine sahip olmasıyla da ayrışır. Şekil, anlatımlarda kullanılan sözcük ve sözcük öbekleri ile bağlamın da yardımıyla “hatırlama/hatırlatma” anlatılanını (nüansını) dile getirebilir. Ancak bu, onun anlamının ayrılmaz bir bileşeni, yani anlam birimciği değildir. Türkçede -Dİ idi ~ -Dİydİ, resmî yazışma, gazete, bilimsel eser vb. ölçünlü dil kullanımı gerektiren alanlarda verimsiz (kullanım sıklığı az), günlük konuşma ve ağızlarda ise verimli, yani kullanım sıklığı daha fazladır. -Dİ idi ~ -Dİydİ şekli, eylemin, şimdiki zaman kesitinden önce yakın ya da uzak belirsiz bir geçmişte gerçekleştirildiğini bildiren zaman anlam birimciği ile eylemin, bir veya birkaç kereliği kılınış (anlam birimciği) ve bildirme kipliği anlam birimciğinden oluşan anlama sahip işlek ve verimsiz fiil bitimli şeklidir