Publication: İpler kimin elinde?: dijital çağda izleyicinin özgür iradesi sorunu
Loading...
Date
2019
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Abstract
Tarih boyunca güç odakları, iktidarlarını sürdürebilmek için yönettikleri topluluklar hakkındaki
veriler üzerinde bir tekel yaratmaya çalışmışlardır. Sümerler’den Antik Mısır’a, Roma
İmparatorluğu’ndan Amerika Birleşik Devletleri’ne kadar bu yaklaşımın sürdüğü görülür. Peki,
bugünü dünden ayıran nedir? Bu soruya verilebilecek en kısa cevap algoritmalardır.
Algoritmalar aracılığıyla insan beyninin ulaşamayacağı hesaplamalar yapılmakta ve devasa
büyüklükteki veri yığını kullanışlı hâle getirilmektedir. Akıllı teknolojilerin gündelik hayatta
kullanılan nesnelere uygulanması nesnelerin internetini mümkün kılmıştır. Ruh hâlimizden
arkadaşlık ilişkilerimize, siyasal düşüncelerimizden izleme alışkanlıklarımıza kadar hakkımızdaki
her şey dijital platformda birikmektedir.
Yirminci yüzyılın en büyük propaganda ustalarından biri olan Edward Bernays’ın (1891-1995)
kariyeri, kitlelerin etkili iletişim teknikleri ile manipüle edilmesinin örnekleri ile doludur. Bir kitle
iletişim aracı olarak sinemanın büyük kalabalıkları yönlendirme gücü totaliter ideolojiler
tarafından erken dönemlerde fark edilmiştir. Leni Riefenstahl’ın (1902-2003) İradenin Zaferi
(1935) filmi bu alanda zirve noktasını temsil eder. Yirmi birinci yüzyılda algoritmaların gücünü
elinde tutanlar geçmişe göre çok daha avantajlı bir konumdadır. Bu güç odakları, iktidarlarını
kullanıcılar tarafından üretilen devasa veri yığını üzerine bina etmektedir. Artık dijital çağda Batı
medeniyetinin en büyük mitlerinden biri olan özgür irade kavramı sorgulanır hâle gelmiştir. Bu
çalışmada, konvansiyonel ve dijital içerik sağlayıcılar karşılaştırılarak günümüzde izleyici
tercihlerinin manipülasyona çok daha açık olduğu, özgür irade kavramı ekseninde ortaya
konmaktadır. Amazon Prime Video, Apple TV Plus, BritBox, Disney Plus ve Netflix gibi dijital
platformdaki önde gelen içerik sağlayıcıların izleyicileri manipüle etme gücü konvansiyonel
izleyici beğenisi kavramını ortadan kaldırmaktadır. Algoritmaların kararları etkileme gücü,
bireysel tercihleri ikinci plana attığında, çarpıtılmış bir irade ortaya çıkmaktadır. Bu durum
bireysel özgürlükleri tehdit eden otoriter bir iletişim modelini hâkim kılmaktadır.
Description
Keywords
dijital çağ, algoritma, özgür irade, manipülasyon