Publication: Ayvalıtohma Çayı Havzası Aşağı Çığırının Jeomorfolojisi
Loading...
Files
Date
2022-09-01
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Abstract
Ayvalıtohma Çayı Havzası, Fırat Nehri’nin batıdaki kollarından olan Tohma Çayı’nın alt
havzası durumundadır. Darende- Hekimhan (Malatya) Gürün, Kangal (Sivas) arasında kalan
çalışma alanının jeomorfolojik özellikleri saha çalışmaları ve sentetik yüzeyler üzerinde
yapılan jeomorfolojik analizler çerçevesinde belirlenmiştir. Çalışma alanı genel olarak
Uzunyayla Platosu ile Malatya Havzası arasında kalan ve akarsularla derin bir şekilde yarılmış
platolardan oluşmaktadır. Havzanın batısındaki Köroğlu, doğusundaki Akbabaçalı,
güneyindeki Cuma Dağı gibi dağ sıraları ise bu platolar üzerinde yumuşak sırtlar halinde
yükselmektedir. Ayvalıtohma Çayı, açtığı dar ve derin boğaz ve kanyon vadilerle, Uzunyayla,
Ayvalı-Kuluncak, Darende-Balaban depresyonlarını birbirine bağlamaktadır. Gürün,
Darende, Kuluncak dolaylarında tipik olarak görülen ve karstik temele gömülen bu boğaz ve
kanyonlar, Ayvalıtohma Çayı boyunca gelişen taşkın ovalarının oluşumunda önemli bir yerel
kaide seviyeyi rolü üstlenirler. Çalışma alanının merkezini oluşturan Ayvalı-Kuluncak
Depresyonu ise Oligosen’de gelişmiş dağ arası havza özelliği taşımaktadır. Oligosen’de
depolanan ve aşınım direnci düşük olan çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı gibi detritikler havzada
en fazla erozyona uğrayan alanları ortaya çıkarmışlardır. Bu dirençsiz kayalar erozyona neden
olurken, dağlık ve plato sahalarındaki kalın kireçtaşı istifleri özellikle 1700-2100 m aralığında
karstik şekillerin gelişmesine sebep olmuştur.
Ayvalıtohma Stream Basin is the sub-basin of Tohma Stream, which is one of the western branches of the Euphrates River. The geomorphological features of the study area between Darende- Hekimhan (Malatya) Gürün and Kangal (Sivas) were determined within the framework of field studies and geomorphological analyzes on synthetic surfaces. The study area generally consists of plateaus between Uzunyayla Plateau and Malatya Basin and deeply disssected by streams. The narrow and is deeply gorge and canyon valleys opened by Ayvalıtohma Stream connect Uzunyayla, Ayvalı-Kuluncak, Darende-Balaban depressions. These gorges and canyons, which are typically seen around Gürun, Darende, Kuluncak and buried in the karstic foundation, played an important role in the formation of the flood plains along the Ayvalıtohma Stream. The Ayvalı-Kuluncak Depression, which forms the center of the study area, has the characteristics of an intermountain basin developed in the Oligocene. Detrital deposits such as conglomerate, sandstone and mudstone, which were deposited in the Oligocene and had low erosion resistance, revealed the areas that suffered the most erosion in the basin. While these non-resistance rocks cause erosion, the thick limestones in the mountainous and plateau areas have led to the development of relatively macro karst forms, especially between the elevation of 1700-2100 m.
Ayvalıtohma Stream Basin is the sub-basin of Tohma Stream, which is one of the western branches of the Euphrates River. The geomorphological features of the study area between Darende- Hekimhan (Malatya) Gürün and Kangal (Sivas) were determined within the framework of field studies and geomorphological analyzes on synthetic surfaces. The study area generally consists of plateaus between Uzunyayla Plateau and Malatya Basin and deeply disssected by streams. The narrow and is deeply gorge and canyon valleys opened by Ayvalıtohma Stream connect Uzunyayla, Ayvalı-Kuluncak, Darende-Balaban depressions. These gorges and canyons, which are typically seen around Gürun, Darende, Kuluncak and buried in the karstic foundation, played an important role in the formation of the flood plains along the Ayvalıtohma Stream. The Ayvalı-Kuluncak Depression, which forms the center of the study area, has the characteristics of an intermountain basin developed in the Oligocene. Detrital deposits such as conglomerate, sandstone and mudstone, which were deposited in the Oligocene and had low erosion resistance, revealed the areas that suffered the most erosion in the basin. While these non-resistance rocks cause erosion, the thick limestones in the mountainous and plateau areas have led to the development of relatively macro karst forms, especially between the elevation of 1700-2100 m.
Description
Keywords
Ayvalıtohma Çayı, Ayvalıtohma Stream, Jeomorfoloji, Geomorphology, Doğu Toroslar, Eastern Taurus Mountains, Kuluncak
Citation
KAYA C., KARATAŞ A., "Ayvalıtohma Çayı Havzası Aşağı Çığırının Jeomorfolojisi", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt.32, sa.3, ss.859-876, 2022