Osmanlı sarayında mûsikînin himâyesi (III. Selim Ve II. Mahmud dönemi)
No Thumbnail Available
Date
2017
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Abstract
ÖZETOSMANLI SARAYINDA MÛSİKÎNİN HİMÂYESİ (III. SELİM VE II. MAHMUD DÖNEMİ)Egemenlik, mülk ve tebaanın hânedâna ait sayıldığı patrimonyal yapıdaki Osmanlıİmparatorluğu’nda patronaj, sanatçılar için geçim temininde en önemli yollardan biridir.Her ne kadar Osmanlı dönemi mûsikî hayatı “şehir” müziği kimliğiyle örtüşse de sarayeğitim, icrâ ve istihdam gibi konularda destekçi olmuştur. Bu çalışmada gelenekselanlayışın yerini modernleşmeye devrettiği süreçte kritik bir nokta olarak III. Selim ve II.Mahmud dönemleri merkeze alınarak Osmanlı sarayının mûsikî hâmîliği ele alınmıştır.Giriş bölümünde himâye kavramı ele alınmış, ardından Osmanlı müzikpatronajıyla mukâyese imkânı sağlamak adına Emevî ve Abbâsî sarayları, Timurlugelenek ve Baykara meclisleri ve Batı’daki müzik himâye merkezleri olarak kilise,saray ve aristokrasinin nasıl faaliyet gösterdiği aktarılmıştır.“Osmanlı’da Mûsikînin Himâyesi” başlıklı ikinci bölüm, Osmanlı mûsikîhâmîliğinin köklerini ve himâye merkezlerini tespit etmeye yöneliktir. Evvelâ Doğuluve Batılı uygulamalarla Osmanlı’daki durumun mukâyesesi yapılarak Osmanlı’dakimûsikî hâmîliğinin dayanakları saptanmıştır. Sonraki kısımda ise Osmanlı mûsikîhimâye merkezleri olarak belirlenen “saray”, “şehir” ve “tekke” kategorileri altında bumerkezlerin müzik patronajındaki rolleri değerlendirilmiştir.“Bir Dinleyici Olarak III. Selim ve II. Mahmud” başlıklı üçüncü bölümde mezkûrpadişahların huzurunda yapılan meclisler çeşitli yönleriyle analiz edilmiştir. Bubölümün başında devrin siyâsî, askerî ve ekonomik olayları kısaca aktarılmıştır. İkincikısımda III. Selim’in Sırkâtibi Ahmed Efendi tarafından tutulan Ruznâme’sindenhareketle tespit edilen mûsikî meclisleri, icrâ edildiği mekâna ve yıl, ay ve gün bazındatarihe göre hazırlanan tablolarla değerlendirilmiştir. Hızır İlyas Ağa’nın Letâif’ine göreII. Mahmud’un huzurunda düzenlenen meclislerin ele alındığı üçüncü kısımda ise icrâedilen eserler “fasıllar”, “yeni besteler” ve “dinî mûsikî” başlıkları altındasınıflandırılarak güfteleriyle beraber aktarılmış, zaman, mekân ve icrâ edilen eserlerinözelliklerine göre tahlil edilmiştir.“Müzisyenlerin Sarayda İstihdamı” başlıklı dördüncü bölüm III. Selim ve II.Mahmud döneminde sarayın kurumsal olarak mûsikîşinaslara sağladığı imkân vedestekleri konu edinmektedir. Bu bölümün ilk kısmında devrin müzisyenleri tespitedilerek daha evvel çerçevesi çizilen saray, şehir ve tekke kategorilerine göresınıflandırılmıştır. Bu sâyede devrin sanatkârları arasında saraydan destek görenlerinoranı belirlenmiştir. Sonraki kısımlarda sarayda görevli müzisyenlerin saraya alınmayolları ve sebepleri, terfilerinde gözetilen hususlar, görevlerinin sonlanması ve çerağ[emekli] edilmeleriyle ilgili konular örnekler üzerinden saptanmıştır. Bu bölümün sonkısmı saray patronajının somut göstergesi olan ihsanlara ayrılmış, müzisyenlere verilenihsanların miktarları ve çeşitleri kadar hangi sebeplerle verildiği de bu kısımdadeğerlendirilmiştir.“Hâmî-Mûsikîşinas İlişkisi” başlıklı beşinci bölüm III. Selim ve II. Mahmud’unçevresindeki müzisyenlerle müzik üzerinden veya kişisel olarak kurdukları ilişkiyedâirdir. İlk kısımda bu iki padişahın müzisyenlere yaklaşımında öne çıkan hususlartespit edilmiştir. İkinci kısmında bestecilerin hâmîlerine duydukları şükran duygusununyansıması olarak vücut bulan medhiye besteler üzerinde durulmuştur. III. Selim ve II.Mahmud için bestelenen medhiyeler tespit edilerek biçimsel özelliklerine ve güfteiçeriklerine göre analiz edilmiştir. Son kısımda ise III. Selim’in -icâdı olan ya da onaatfedilen- makamları ve onun devrinde bu makamlardan yapılan eserler patronajbağlamında konu edilmiştir.Anahtar Kelimeler : Osmanlı müziği, Patronaj, Hâmî-mûsikîşinas ilişkisi, III. Selimve II. Mahmud, Mûsikî meclisleri, Medhiye besteler.ABSTRACTTHE PATRONAGE OF MUSIC IN THE OTTOMAN PALACE(SELIM III AND MAHMUD II PERIOD)Patronage in Ottoman Empire is one of the most important subsistence for theartists in which the sovereignty, property, and community belong to the patrimonialgovernment. Although the Ottoman musical existence coincided with the definition of"urban" music, the palace became supportive in, education, execution and employmentof music. As a critical point in the process of transferring traditional understanding tomodernization, in this study it has been approached the patronage of music in theOttoman Palace during the periods of Selim III and Mahmud II.In the introduction, the concept of patronage was handled and then the Umayyadand Abbasid palaces, the Timurid tradition and the Baykara assemblies and thechurches, palaces and aristocracy as the music patronage centers of the West have beenexamined in order to provide an opportunity to compare with Ottoman music patronage.The second chapter, titled "Patronage of Music in the Ottoman Empire", aims toidentify the roots of Ottoman patronage and the music patronage centers of Ottomanmusic. Firstly, with the comparison of Eastern and Western practices, the base of thepatronage in the Ottoman music was determined. In the next section, the roles ofpatronage centers in music were evaluated under the categories of "palace", "city" and"tekke", which were determined as Ottoman music patronage centers."As a Listener, Selim III and Mahmud II", the assemblies (meclis) made in thepresence of the mentioned sultans was analyzed in various ways in the third chapter. Atthe beginning of this chapter, political, military and economic events of the period werebriefly mentioned. In the second part, the music assemblies were determined fromRuznâme, which was held by Sırkâtibi Ahmed Efendi, were evaluated with the tablesprepared according to the place where they were performed and the year, month andday. The assemblies from Hızır Ilyas Aga's Letâif that held in the presence of MahmudII, was discussed in the third part. The works performed were classified according tothe chapters "fasıl", "new compositions" and "religious music" and they were analyzedwith the parameters of time, place and performed works.The fourth chapter titled "Employment of Musicians in the Palace" focuses on thesupports provided to the musicians by the palace in the period of Selim III and MahmudII. In the first part of this chapter, the musicians of the period were identified andclassified according to the palace, city and tekke categories which were drawn before.Thus, the proportion of those who received support from the palace among the artists ofthe period was determined. In the following sections, the ways and reasons for thearrival of musicians to the court, the reasons for advancement, the termination of theirduties and retirement have been analyzed by samples. The last part of this chapter isdevoted to ihsan, which is a concrete indication of patronage of the palace, and thequantities, types and reasons of gifts given to musicians were evaluated in this section.The fifth chapter titled "The Relationship between Musician and Patron” is aboutthe personal or musical relationship between the two sultans and the musicians. In thefirst part, the prominent features of the approach of these two sultans to the musicianswere identified. The second part focuses on the composed eulogies (medhiye) that arefound as a reflection of gratitude to the patrons of composers. The medhiyes composedfor Selim III and Mahmud II were identified and analyzed according to their formalcharacteristics and lyrics content. In the last part, the modes (makam) which wereinvented by or were attributed to Selim III and the works made from these modes in hisera were discussed in the context of patronage.Keywords : Ottoman music, Patronage, Patron-musician relationship,Selim III, Mahmud II, Music meetings, Composedeulogies.
Description
Keywords
Sanat, Türkiye, Tarih, Türk musikisi, Tarih, (1761-1808), Türk musikisi, Tarih, (1808-1839)