1960 sonrası kamusal alanda sanat ve ‘’geçicilik’’
No Thumbnail Available
Date
2005
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü
Abstract
ÖZET1960'lar plastik sanatlarda dönüm noktalarından biridir, heykele ilişkin kübizm, fütürizm, dada, konstrüktivizm gibi sanatsal yaklaşımların ardından dış mekan heykeline ilişkin temel tartışmaların yoğunlaştığı bu süreçte geleneksel heykel tanımı değişmeye başlamakta, heykel-mekan bağlantısı, kuramı gibi konular üzerine yeni düşünceler ortaya konmaktadır.Modernleşme sürecine bakarsak; onsekizinci yüzyılda Aydınlanma düşünürleri tarafından formüle edilen Modernlik Projesi'nin nesnel bilimi, evrensel ahlakı, yaşayışı ve sanatı yaşamın temel unsurlarından biri haline getirme çabalarından oluştuğunu görürüz. Aydınlanma düşünürleri, gündelik hayatın zenginleştirilmesini, bir anlamda sanatı ve akılı kullanarak dünyanın ve benliğinin anlaşılmasını, tek-evrensel mantığı, insanların daha rasyonel ve demokratik biçimde yaşamalarını amaçlıyorlardı. Aydınlanma dönemi; Modernizmin ilkelerinin belirginleştiği, sosyolojik, felsefi ve kültürel temellerine oturduğu bir dönemdir, bir başka deyişle modernizmin temel ilkelerinden olan evrenin birliği ilkesinin, ilerlemenin, akılcılığın ve laikliğin belirginleştiği bir dönemdir.Modernizm, felsefi ve düşünsel temellerinin yanı sıra sosyal ve kültürel temeller üzerine de kuruludur; Ortaçağın skolastik felsefesine, kilisenin otoritesine karşı verilen sosyal ve siyasal mücadeleler, coğrafi keşifler, sanayii devriminin yarattığı yeni kentler, bilimsel ve kültürel dönüşüm sonucu ortaya çıkan değer yargıları bunlara örnektir. Gelenekselden moderne giden geçiş sürecinde tarım toplumlarının sanayiye dayalı toplumsal bir yapıya geçmeleri ile sanayileşme, teknolojinin yayılması, ekonominin gelişmesi, kırsaldan kente geçiş, kültürel değişim modernleşmenin gelişim sürecinin temel belirleyicileri olmuşlardır.Heykel sanatının da bu süreçten etkilendiğini görmekteyiz. 1800'lerin sonlarında anıt mantığı (temsiliyet, işaret etmek, anmak) zayıflamaya başlar. Akla gelen ilk örnek Rodin'in 1880 yılında Dekoratif Sanatlar Müzesinin giriş kapısına yerleştirilmek üzere tasarlanan 'Cehennemin Kapıları' (Resim 01) ve 1891 yılında Paris şehrinde belirlenen bir yer için yapılan 'Balzak' (Resim 02) heykeli anıt işlevini -temsiliyet, anmak- yerine getirememişlerdir. Rosalind Krauss'a göre bu iki heykel projesi ile anıt mantığının eşiği geçilmiş ve modernizme girilmiştir. "Modernist heykelin konumunun ve dolayısıyla anlamının ve işlevinin esasen göçebe olduğunu işte bu iki özelliği beyan eder. Heykel, kaideyi fetişleştirerek, onu kendi bünyesine katmak için aşağıya uzanır ve bulunduğu fiili yerden uzaklaşır; kendi malzemelerini ve inşa ediliş sürecini temsil ederek kendi özerkliğini betimler." Yirminci yüzyılda sanatta yeni bir biçim-dilinin yaratılması 1900'lerin başında Kübizm ile başlamış, Piet Mondrian'ın oran ve denge arayışları, Kazimir Maleviç'in 'nesnesiz-sanat' denemeleri, Konstrüktivizm ile insanların eşitlik içinde yaşayabilecekleri, sanat ve yaşamın birbirlerinden ayrı olmadıkları söylemleri, Fütüristlerin 1909'da yayımlanan birinci manifestolarında teknik ve bilim alanındaki gelişmelerin önemini vurgulamaları, 1917'de uluslararası bir üne kavuşan Dada akımının temelindeki yenilikçiliği benimsemesi ve sanatın ne olduğu, ne olması gerektiği hakkında yerleşmiş, kalıplaşmış görüşlere karşı çıkması, Kinetik sanat ile havanın ya da dokunmanın etkisi ile hareket eden mobil heykeller ve teknolojinin olanaklarından yararlanılan, elektrik kullanılarak hareket ettirilen kinetik heykeller ile örneklenebilir.Yirminci yüzyıl sanatında bilinen üsluplarla ifade edilen heykel sanatına Marcel Duchamp ile yeni bir perspektif getirilmiştir. Duchamp'ın 'Çeşme (1917)'si (Resim 32) ile başlayan bu yeni anlatım geleneksel ifadenin -nesneyi anlamlandıracak yaratıcılık ve ustalığı kullanmak- ve malzemelerin -rastgele seçilen seri üretim ürünü- dışına çıkılması, yapıt-mekan -izleyici arasında yeni, farklı bir ilişki kurulmasını sağlamıştır. "Sanat seyircisi, böylece sanattan beklemeye hakkı olduğunu sandığı bir doyumdan yoksun kalmış oluyor, her zaman olduğu gibi sanat yapıtını benimsemek yerine sergilenen yapıtın sanat olup olmadığını kendine sormak zorunda bırakılıyordu." 1900'lerde başlayan modernist heykel anlayışı 1950'lerde değişime uğramıştır. Yerini ne geleneksel ne de modernist anlamı ile tanımlanamayan bir üretim çeşitliliğine bırakır. Bu çeşitlilik içinde örneğin; spesifik nesne: ne resim ne heykel olan ama ikisinden de öğeler barındıran yapıt, çevre sanatı: doğada üretilen yapıtlar, mekan düzenlemesi / yerleştirme: mekan bağlantılı üretimler gibi pek çok farklı tanım ortaya çıkmıştır.Batı sanatında bu değişim sürecinin minimalizm ile başladığı öngörüldüğünde; minimalistlerin çalışmalarında biçimi ve rengi en temel öğelerine indirgemeyi amaçlayan bir tutum içerisinde ve "…bina içleri ve açık havada sergilenebilen büyük, heybetli yapımlardan, bunlardan oldukça farklı, boşluğa karşı biçim oyunlarıyla ya da bazen basit biçimlerin önceden düşünülmüş bir kural ya da sisteme göre oluşturulmuş biçimsel düzenlemeler…" olarak günlük yaşam ve 'sanat' arasındaki sınırları yok edecek çalışmalar ortaya koyduklarını hatırlamak gerekmektedir. Bu çalışmalara örnek verecek olursak; Donald Judd'ın 1968 yılında yaptığı isimsiz yapıtında mimimalizmin önemli değerlerinden biçim ve rengin temel ögelerine indirgenmesini izleyebiliriz. (Resim 03)"Minimalizm, mekanın fiziksel boşluğunu sanat yapıtından ayrılmaz bir öğe haline getirerek ne resim ne heykel olan yeni bir sanatsal pratiği gündeme getirdi…" Tony Smith, Robert Morris, Donald Judd, Dan Flavin gibi minimalistlerin açtığı yolda başlayan bu değişim süreci 60'ların sonu 70'lerde Avrupa ve Amerika'da başlayan toplumsal hareketler, politik değişimler, değişen düzenler ve toplumsal değerler ile belirginleşmiştir. A.B.D ve gelişmiş Avrupa kendilerini güvenceye almak için sanayileştirme hamlesi yaparlar. Aslında sanayileşme yardımı, modernleşme kuramı 1945'lerde başlar, bir başka deyişle 1960'ları şekillendiren 1945'lerdir. Bu sürecin başlangıcı modern batı toplumlarının, sanayileşmemiş batı dışı toplumları sanayileştirme çabası idi. II.Dünya Savaşı sonrası soğuk savaşın stratejisi olan bu sanayileştirme çabası gelişmemiş batı dışı toplumların aynı süreçten geçmelerini sağlayarak yani endüstrileşme, sanayileşme ve kültür ilişkisi sonucu "modern toplum"u yaratmaktı. Ancak, 'modern toplum tektir' - 'evrenseldir' düşüncesi ile ortaya konulan ve modernleşme sürecine giren ama birbirlerinden farklı geçiş dönemleri yaşayan toplumlar ortaya çıktı. Evrensel kültürün amacı modern toplumların, sanayii toplumlarının oluşmasıydı. Geleneksel toplumlar bu süreci tamamlayamayıp geçiş toplumu olarak kalınca evrensel kültür boyutu da geri plana gitmiştir. Ortaya çıkan çok parçalı kültürel yapıdır. Tüm benzerliklerin ve tüm benzemezliklerin bütünlüğü postmodernliktir.Doğru kabul edilen değerler ile yanlış kabul edilen değerlerin içiçe geçtiği bu değişim sürecinde sanatçının yaklaşımı ve üretimi de değişim içine girmiştir. İşte bu karmaşık döneme girerken minimalizmin etkilerinin ardındaki süreçte heykel ile ilişkilendirilen mimari ile paralellik taşıyan yapıtlar için mimari heykel (manzarada olan ama manzara olmayan/ mimaride-binada olan ama mimariye dahil olmayan), doğada üretilen yapıtlar için çevre sanatı, mekan ile bağlantılı üretilen yapıtlar için yerleştirme/enstallasyon gibi pek çok farklı anlatım biçimleri de ortaya çıkmıştır.Krauss'un ifadesi ile 1960 sonrası süreçte heykelin tanımını manzarada olan ama manzara olmayan ile mimaride olan ama mimari olmayanın birleşimi olarak yaptığımızda karşımıza çıkan şema şöyledir; manzara -olmayanmimari -olmayan heykelGünümüz sanat ortamının içinde bulunduğu durum; Farklı olguların öne çıktığı, medya sisteminin gelişerek, haberleşmenin yaygınlaştığı, toplumların çok kültürlü olma sorunları ile karşı karşıya geldiği yani küreselleşme bilincinin yaygınlaştığı bir dönemdir. 1960 sonrası değişimler, karmaşık sanat ortamı, farklı tepkiler sonucu ortaya çıkan çeşitli akım ve eğilimler içinde bulunduğumuz bu duruma geliş süreci içinde üzerinde durulması gereken noktalardır. Bu sanat ortamı içinde kamusal alanın kullanımı fikrini de kapsayan kimi sanat etkinlikleri ve bienaller "geçicilik" bağlamını gündeme getirmiştir. Bunlardan İtalya'da yapılan "Arte all'Arte" ve Almanya'nın Munster şehrinde yapılan 'Munster Sculpture Project" gibi etkinlikler doğrudan geçicilik üzerine inşa edilmiş etkinliklerdir. Sanat etkinliği ile sanatın yapıldığı mekan arasında kurulan diyalog, zaman ve mekan ilişkisi, toplumsal ve maddi değerler, nesnenin ve mekanın belleğinin yüklendiği anlamlar, sanatçının mekan ile hesaplaşması geçiciliğin önemle üzerinde durduğu problemlerdir. Çağımız sanatında yapıtın kendi bağlamı ile tutarlı bir ilişki içinde olması yani yapıt- mekan- izleyici diyaloğu sonucunda tek tek yapıtın, mekanın ve izleyicinin belleklerine eklemlenen değerlerin ortaya konulması önemlidir. Bu bakış açısı ile kamusal alanda sanat yapıtının geçici olma durumunun çağdaş sanat içindeki yerini vurgulamak ve değerlendirmek üzere çeşitli etkinlikler ve yapıtlar özelinde incelemek gerekmektedir.Bu bakış açısı ile Arte all'Arte, Uluslararası İstanbul Bienali, Documenta, Munster Sculpture Project ve Yaya Sergileri 1- Nişantaşı adlı etkinlikler inceleme yapılmak üzere seçilen etkinliklerdir. Belirlenen bu sanat etkinliklerinde D.Buren, A.Garutti, A.Erkmen, C.Meirelles, D.Salcedo, J.Kosuth, Sarkis, M.Elmgreen & I.Dragset, G.Orozko, E.Aksel, G.Avcıoğlu, G.Paolini, T.Rehberger, G.Herold, F.Şahinler, M.Şahinler, & A.Soysal, A.Sarıyer & D.Sarıyer, U.Eryavuz & Ç. Turgul ve K.Ergun' un seçilen yapıtları özelinde geçicilik bağlamı irdelenmiştir.SUMMARYThe 1960's are a turning point for modern art, after the different attitudes of the art movements such as cubism, futurism, Dadaism and Constructivism related to sculpture, the base discussions about outdoor sculpture have surfaced changing the traditional description of a sculpture as well as putting down new ideas and thesis about the sculpture-location relationship and the relativity between the two variables.If we look at the evolution of the modernity process, we can see that during the eighteenth century thinkers of the Enlightenment period created the formulate of the Modernity Project which tried to change art in terms of material science, universal morality, lifestyle and its own internal logic. These philosophers intended that the ordinary, everyday existence could be enriched using art and intelligence and in a sense by understanding the world and its' personality, by the unique, universal logic, people could live in rational and democratic manners. The Enlightenment is a period during with Modernization principles became more apparent and lodged itself into the principles of sociology, philosophy and art. In a sense it is a period during which rationalization, secularism, advancement and universal unity; all solid ideal of the modernization; became more and more visible.Modernization, apart from being based on philosophical principals is also many social and cultural ideas. The socio-political battle against the Anglican Church and its' scholastic opinions; new geographical discoveries, new cities developed with the industrial revolution and the consistent change in social behavior at a remarkably fast rate are prime examples of this. The industrialization of farming based communities, the quick fire spread of the use of technology; advancement of the economy, urbanization and cultural change have been the primary determinants of modernization.We can easily see that sculpture was also affected by all these. At the end of 1800's the logic of monuments (to edify, to mention) began to weaken.. The first two examples which occur in mind, are Rodin's "Doors of Hell" (picture 01) which was produced for the entrance of Museum of Decorative Arts in 1881 and the "Balzac" sculpture (picture 02) which was meant to take a place somewhere in Paris in 1891, could not satisfy the monumental identification role of sculpture. According to Rosalind Krauss with these two sculptures the threshold of the monument was crossed and sculpture entered to modernism."The migrant nature of modernist sculpture's stature and therefore meaning and use is expressed in these two specialist points. The sculpture, in order to absorb the principle, to fetish it and to assimilate it into its' own being will reach downwards, moving away in a metaphysical sense from its own location; therefore defining its' own equipment and the creation period." The creation of a new shape-language can be attributed to Cubism in the beginning of the 1900's, Piet Mondrian's balance and scale researches, Kazimir Malevic's 'objectless-art' experimenters, 'Constructivist's decree that people could live in equality and that art and social life were not necessarily separate entities, Futurists first manifesto published 1909 which express the importance of advances of technical and scientific inventions, the basic expression of accepting the new which formed the foundation of the internationally accepted Dada movement, the desire to challenge accepted, archaic thought patterns and the creation of kinetic sculptures that moved by using art or air or touch or even available technology and electricity.Into the traditionally expressed twentieth century sculpture, a new perspective was introduced with Marcel Duchamp. Starting with 'Fountain' (1917) (Picture 32), this new way of expression, using creativity and mastery, and instead of equipment choosing random basics in order to escape the factory-line feel, created a new relationship between audience, location and the piece. "Therefore the art crowd was derived from the feeling of fulfillment which they had come to expect and demand and instead of accepting and assimilating blindly were forced to question whether the piece was art at all." In modern art the modern sculpture movement which started in the 1900's had began to change by the 1950's. The creative process during this period turned itself to a diversity of production which can not be described by neither the traditionalist nor the modernist labels. In this poly-creative period, artists have come forward with work as diverse as specific objects: a hybrid painting-sculpture, having points of both, and environmental art: art created within nature and location specific installations: directly related to their existing location.Since in Western art the emergence of this movement is usually intended to be connected to the Minimalists, we have to remember that Minimalists had a intention to reduce the form and the color to their basic elements in their works and "…an intention to move away from big, imposing sculptures that could be exhibited in galleries or open air to arrangements that have been created without any pre decided rules or system; or playful variations on form and shape..." If we give an example to these, in Judd's "nameless" sculpture in 1968 we can follow the reduction of the form and the color to their basic elements as one the the main value of Minimalism. (Picture 03) "Minimalism; united physical emptiness of space to the piece of art itself, so that a new practice of art which is neither painting nor sculpture was brought to daylight…" Minimalists such as Richard Serra, Donald Judd and Dan Flavin led the movement which allowed the process of change in the late 60's and early 70's in social movements, political revolutions and social values. Europe and U.S.A make a desperate attempt at further industrialization to secure their positions. In reality such an assisted industrial revolution process starts in the 1945's, meaning that what really fuels the 1960's is the 1945's. The beginnings of this procedure's beginnings lie in the West's attempt at industrializing non-industrialized countries and communities. As a strategy of the cold war after the Second World, the west was hoping the put the non-western countries through the same process and create a 'modern society' with similar socio-political and cultural links. But such a procedure, enabled by the belief that 'the modern society is universal -is singular', only exposed countries which were at different stages in modernization. The purpose of the universal culture was to make modern societies industrial based. Since some traditional societies did not manage to make the transition entirely ending up as 'temporary' societies, the universal society concept was pushed into the background and the emerging is a multi-tiered culture. All similarities and non-similarities are post-modern.In this variation process, values considered both correct and incorrect tangle and the artist's approach and creativity enters a changing transition. In this confused period with the effects of minimalism many different ways of expression like architectural sculpture which is related with sculpture, installations and environmental art have flourished.In Krauss's words if we were to look at the definition of sculpture post 1960 in terms of non-landscape architecture and non-architectural landscapes, the diagram that we will have received will look as follows.non-landscapenon-architecture SculptureContemporary environment of arts is a totally different one in which media systems have been improved, communications have become more common and communities have faced the problems of becoming multi cultural, in short where the need to push for globalization as become important. The changes that occurred in the decades that followed 1960's, the mixed art scene and movements created as a result of different reactions are primary points which we should consider whilst tracing the transition to the current point. Within this art community, certain cultural exhibitions and events which encompass the idea of using public spaces have been happening more often, bringing forth the point of 'temporality'. Events such as 'Arte all'Arte' in Italy and "Munster Sculpture Project' held in Munster, Germany touch upon the idea of 'temporality' in a direct manner. The relationship established between the event and the space in which the event occurs, the time and space relation, social and material values and the meanings that the material and the memory of the space assumes, and the artist faces his confrontation with the space are problems of 'temporality'.In contemporary art, the importance of the relationship between the piece and its own context must be stressed upon. This context being the result of the interaction between audience, location and the piece, it must be stressed in terms of the values that are added to the audience's memory as a direct result of the occurrence. Within this viewpoint, in order to emphasize the idea of the context within the temporality of contemporary art and to evaluate it, different events and exhibitions must be held.With this viewpoint Arte all'Arte, International İstanbul Biennale, Documenta, Munster Sculpture Project and Pedestrian Exhibitions 1- Nişantaşı are events chosen for inspection. In these chosen events the works of artists as diverse as D.Buren, A.Garutti, A.Erkmen, C.Meirelles, D.Salcedo, J.Kosuth, Sarkis, M.Elmgreen & I.Dragset, G.Orozko, E.Aksel, G.Avcıoğlu, G.Paolini, T.Rehberger, G.Herold, F.Şahinler, M.Şahinler, & A.Soysal, A.Sarıyer & D.Sarıyer, U.Eryavuz & Ç. Turgul ve K.Ergun were used to discuss the context of temporality.
Description
Keywords
Heykel Sanatı